Strona poświęcona Biblii

Tłumaczenia Biblii

Już w starożytności Biblia była tłumaczona; najbardziej znane pierwsze przekłady to Septuaginta (Stary Testament) i Wulgata (Stary i Nowy Testament). Od II do VII wieku dokonano wielu innych przekładów m.in. na język syryjski, koptyjski, etiopski, gocki, ormiański i arabski.

Dla ludów słowiańskich duże znaczenie miał dokonany w IX wieku przekład na język staro-cerkiewno-słowiański dokonany przez Cyryla i Metodego.

W Średniowieczu oficjalną wersją kościelną Biblii była Wulgata. Po Reformacji Biblię (Wulgatę) zaczęto powszechnie przekładać na języki narodowe. Potem pojawiło się zainteresowanie tłumaczeniem Biblii nie z łaciny, lecz z języków oryginalnych.

Pierwszym zachowanym polskim przekładem był pochodzący z 1. połowy XV wieku Psałterz floriański. Jednymi z pierwszych tłumaczeń Biblii na język polski były:

• Biblia Leopolity lub Biblia Szarffenbergowska (całość wydana w 1561 roku)
• Biblia Brzeska lub Biblia Radziwiłłowska (kalwińska, wydana w 1563 roku)
• Biblia Nieświeska (1582 rok)
• Biblia Wujka (katolicka, wydana w całości w 1599 roku)
• Biblia Gdańska (luterańska, wydana w 1632 roku w Gdańsku)

Wiadomo, że jezuita Jakub Wujek korzystał z Biblii Brzeskiej przy opracowaniu swojej wersji, nie wiadomo jednak w jakim stopniu zgadzał się ze zrozumieniem poszczególnych fragmentów z tłumaczami Biblii Brzeskiej.

Biblia Tysiąclecia

Dziś najpopularniejszym katolickim tłumaczeniem Biblii w Polsce jest Biblia Tysiąclecia, mająca 5 wydań, pierwsze w 1965 roku. Wydania II, III i V są wydaniami poprawionymi, IV natomiast to w istocie reprint wydania trzeciego, na którego dodruk nie zgadzały się władze PRL. Poprawki w kolejnych wydaniach spowodowane były m.in. silną krytyką I wydania (ks. Eugeniusz Dąbrowski napisał, że wbrew opisowi na stronach tytułowych niektóre księgi tłumaczone były z francuskiej Biblii Jerozolimskiej) oraz faktem dostosowywania języka do użytku liturgicznego.

Spotyka się twierdzenia, że główne wady pierwszego wydania Biblii Tysiąclecia wynikały ze słabego poziomu biblistyki w owym czasie, że nieznane były nowe odkrycia w dziedzinie znaczenia niektórych pojęć i wyrażeń (szczególnie semityzmów). Jednak takiego stanowiska trudno jest bronić: 10 lat po ukończeniu I wydania Biblii Tysiąclecia ukończone zostały dwa dość solidne tłumaczenia Biblii: protestancka Biblia Warszawska i katolicka Biblia Poznańska. Praca nad tymi dwoma tłumaczeniami była dokonywana latami.

Biblia Tysiąclecia jest oficjalnym tłumaczeniem liturgicznym Kościoła katolickiego w Polsce, inaczej niż w większości innych krajów, gdzie - w myśl watykańskiej instrukcji Liturgiam authenticam - oficjalne tłumaczenia winny być oparte na łacińskim tekście Nowej Wulgaty (1979, 1986).

Z Biblią Tysiąclecia związana jest w Polsce Biblia Jerozolimska. Do istniejącego już tłumaczenia zostały dołączone przypisy i marginalia przetłumaczone z francuskiego tłumaczenia zwanego Biblią Jerozolimską.

Biblia Warszawska

Protestancki przekład Biblii wydany przez Brytyjskie i Zagraniczne Towarzystwo Biblijne w Warszawie w czerwcu 1975 r. Potocznie zwana "brytyjką" lub "nowym przekładem". Pierwsze fragmenty tego tłumaczenia wydano w 1964 roku, były to Cztery Ewangelie. Dwa lata później wydano cały kanon Nowego Testamentu. Następnie w 1970 roku wydano Nowy Testament razem z Psalmami. Łącznie prace nad tym tłumaczeniem trwały ponad 25 lat. Biblia Warszawska zawiera protestancki kanon ksiąg, ukazywały się też wydania z księgami deuterokanonicznymi w przekładzie Biblii Tysiąclecia.

Biblia Warszawska jest najpopularniejszym przekładem protestanckim, powszechnie stosowana w kościołach protestanckich, gdzie po części zastąpiła Biblię Gdańską. Jest napisana językiem czerpiącym z dawnych polskich tłumaczeń (Biblia gdańska), lecz także zakorzenionym we współczesności.

Biblia Paulistów

W 1996 roku z inicjatywy Międzynarodowego Katolickiego Towarzystwa Biblijnego (SOBICAIN), działającego w strukturach Towarzystwa Świętego Pawła, rozpoczęto prace nad nowym przekładem Pisma Świętego z języków oryginalnych na język polski.

Do współpracy w tym dziele zaproszono wielu biblistów z liczących się w Polsce ośrodków teologicznych, jak też grono polonistów, czuwających nad poprawnością i komunikatywnością języka polskiego. Od strony merytorycznej nad całością prac czuwają: ks. prof. Julian Warzecha i ks. prof. Antoni Tronina (Stary Testament) oraz ks. prof. Jan Łach (Nowy Testament). Prace przebiegały w kilku etapach. Najpierw obszerne grono biblistów dokonywało przekładu tekstu greckiego lub hebrajskiego. Za podstawę do przekładu Nowego Testamentu służyło Novum Testamentum Graece, ed. B. Aland et K. Aland, J. Karavidopoulos, C. Martini, B. Metzger, Stuttgart 199327. Tekst źródłowy dla przekładu Księgi Psalmów zaczerpnięto z Biblia Hebraica Stuttgartensia, ed. H. P. Rüger, Stuttgart 19904

Chociaż prace nad Starym Testamentem nie zostały jeszcze zakończone, zdecydowano w 2005 roku o wydaniu pierwszej części Biblii Paulistów (ISBN 8374240768), którą jest przekład Nowego Testamentu i Księgi Psalmów wraz z tekstami wyjaśniającymi. Obecnie przygotowywane jest wydanie Starego Testamentu.

Najnowsze wydania

Na 2006 rok planowane jest wydanie uwspółcześnionego Nowego Testamentu protestanckiej Biblii Gdańskiej, znanej ze znacznej wierności tekstom oryginalnym (w tradycji tzw. Textus Receptus). W 2005 roku ukazały się już drukiem Ewangelia Jana i List do Rzymian.

W 2001 r. Towarzystwo Biblijne w Polsce, przy współpracy siedmiu Kościołów chrześcijańskich, wydało Pismo Święte - Nowy Testament i Psalmy, Przekład Ekumeniczny (ISBN 8385260277). W bieżącym roku planowane jest uzupełnienie przekładem Starego Testamentu. Nie wiadomo jaka nazwa potoczna utrze się dla tego przekładu, ale wzorem państw, które takie przekłady już posiadają, będzie być może zwany Biblią Ekumeniczną.

W roku 2006 zostało ukończone przez rabina dr Sachę Pecarica, pierwsze powojenne tłumaczenie Tory na język polski. Wydało je w 5 tomach wydawnictwo Pardes Lauder.